İstanbul Planlama Ajansı’nın "Kent Gündemi Serisi" kapsamında yayınlanan son araştırma, İstanbul’da yaşayan emeklilerin karşı karşıya kaldığı zorlukları ve yoksullukla mücadelelerini gözler önüne sermektedir.
Araştırmaya göre, Türkiye’nin emeklilik sistemi, 2023 yılında 44 ülke arasında sondan ikinci sırada yer almaktadır. Bu sistemin yetersizliği, emekli maaşlarının düşüklüğüne yol açmıştır. 2010 yılında asgari emekli aylığı, 11,4 gram altına veya 453,4 ABD dolarına denk gelirken, günümüzde bu değer 4,4 gram altın ve 319 ABD dolarına gerilemiştir. Bu düşüş, emekli maaşlarının asgari ücretin altına düşmesine neden olmuş, bu da emeklileri çalışmaya mecbur bırakmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre, İstanbul’da yaşayan yaklaşık 2,4 milyon emekliden yüzde 55’i hem yaşlılık aylığı almakta hem de çalışmakta veya iş aramaktadır. Bu oran, Türkiye ortalamasının üzerindedir. 2023 yılında, 55 yaş ve üstünde 17 bin 137 kişi, 65 yaş ve üstünde ise bin 368 kişi İŞKUR’a iş başvurusunda bulunmuştur.
Araştırma, emeklilerin geçim sıkıntısı nedeniyle kayıt dışı çalışmaya yöneldiğini de ortaya koymaktadır. İPA’nın önceki çalışmalarına göre, İstanbul’da yaşlılık veya emeklilik aylığına hak kazananların yüzde 28,4’ü resmi olarak çalışmaya devam etmektedir. Ayrıca, emekli İstanbulluların yüzde 18,3’ünün kiracı olduğu ve hanesinde emekli aylığı dışında başka bir gelirin bulunmadığı belirlenmiştir.
İstanbul’da ortalama yaşam maliyeti 24 bin 991 TL olarak hesaplanırken, en düşük emekli maaşı bu maliyetin yarısından bile azdır. Emekli maaşlarının yetersizliği, emeklileri çalışmaya devam etmeye zorlamakla kalmamış, aynı zamanda gıda ve giyim harcamalarında daha ucuz ürünlere yönelmelerine ve sosyal ve kültürel aktivitelerden vazgeçmelerine yol açmıştır.
Emeklilerin temel gelir kaynağı emekli maaşı olduğundan, konut ve kira harcamaları aile bütçelerini ciddi şekilde zorlamaktadır. 2022 yılında yüzde 28,6 olan bu harcamalar, 2023 yılında yüzde 31,9’a yükselmiştir. İstanbul’da kira değerleri en düşük emekli maaşının iki-üç katına ulaşmış olup, emeklilerin barınma giderlerini karşılamaları son derece güçleşmiştir.
Kiracı emekliler kadar ev sahibi emekliler de emekli maaşlarının düşüklüğünden şikayetçi olup, hayat standartlarını düşürmek zorunda kaldıklarını ifade etmektedirler. Kira giderleri olmadığı halde, emekliler kıt kanaat geçinebilmektedirler.
