Beke Örü
10 Kasım’da Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün 86. yılında, onu ekonomi alanındaki katkıları için de minnetle anıyoruz.
O dönemden bugüne baktığımızda, üretim ve katma değer sağlayan bir ekonomiden, bütçe fazlasının tarih olduğu ve tüketimle büyüyen bir Türkiye’ye geçiş yaptık. 1920’lerin sonunda dünya ekonomik krizle sarsılırken, Türkiye Cumhuriyeti bütçe fazlası veriyordu. Atatürk döneminde, bütçe 1928’de 21 milyon TL, 1929’da 11 milyon TL ve 1930’da 7 milyon TL fazla verdi. 1931 ve 1933 yıllarında açık veren bütçe, 1932’de 2 milyon TL, 1934’te 12 milyon TL, 1935’te 7 milyon TL, 1936’da 5 milyon TL, 1937’de 6 milyon TL ve 1938’de 15 milyon TL fazla verdi. 1923-1938 yılları arasında Türkiye’nin milli geliri %104,8 artarken, tarım sektörü %101,3, sanayi sektörü ise %148,8 büyüdü.
Sanayinin Gelişimi
Merkezi yönetim bütçe açığı, 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde 1 trilyon 74 milyar 18 milyon TL açık verdi. Bu dönemde faiz dışı dengede 161,3 milyar TL’lik açık görüldü. 2024 yılı Ocak-Eylül dönemi vergi gelirleri tahsilatı, geçen yılın aynı dönemine göre %69,6 oranında artarak 4 trilyon 401 milyar 815 milyon TL oldu. Bütçe giderleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %81,1 oranında artarak 7 trilyon 158 milyar 637 milyon TL olarak gerçekleşti. Toplam brüt dış borç stoku, 2024 ikinci çeyrek itibarıyla 511,9 milyar dolar oldu. Bütçe açığının gayri safi yurt içi hasılaya oranının %6,4 olacağı öngörülüyor.
Üretemiyoruz, Tüketiyoruz
Ocak-Ekim 2024 arasındaki 10 aylık dönemde dış ticaret açığı 65,6 milyar dolar oldu. Geçen yıl ekim ayında yıllık tüketim malı ithalatı 45 milyar 465 milyon dolardı. Şimdi tüketim malı ithalatı 52 milyar 633 milyon dolara yükseldi. Aylık ortalama tüketim malı ithalatı 3 milyar 790 milyon dolardan 4 milyar 380 milyon dolara çıktı. Bu rakamlar, Türkiye’nin üretim değil tüketimle büyümeye çalıştığını gösteriyor.
Giderler Gelirleri Yine Aşacak
2025 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nde bütçe giderlerinin 14 trilyon 731 milyar lira, bütçe gelirlerinin ise 12 trilyon 800 milyar lira olacağı öngörülüyor. Bütçenin gelir kalemleri arasında en önde vergi gelirleri geliyor. Vergi gelirlerinin önemli kalemlerinden olan ÖTV’deki artış ise %46,3 olarak bekleniyor. Bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranının da %3,1 olarak gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
